Τα παιδιά των μεταναστών που έχουν φέρει τη ζωή τους εδώ έχουν δικαίωμα στην ελληνική ιθαγένεια.

Τα παιδιά των μεταναστών που έχουν φέρει τη ζωή τους εδώ έχουν δικαίωμα στην ελληνική ιθαγένεια.

Τα παιδιά των μεταναστών που έχουν φέρει τη ζωή τους εδώ έχουν δικαίωμα στην ελληνική ιθαγένεια.

Τα παιδιά των μεταναστών που έχουν φέρει τη ζωή τους εδώ έχουν δικαίωμα στην ελληνική ιθαγένεια.

Τα αόρατα παιδιά.

Η προβληματική της 2ης γενιάς 

Στην ερώτηση «Ποιό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά της 2^ης γενιάς  στην Ελλάδα;» οι περισσότεροι μου απάντησαν με την εξής ερώτηση «Τι είναι, ποια είναι τα παιδιά 2^ης γενιάς; Τι θα πει αυτό;». Όταν τους εξηγούσα ότι με τον όρο 2^η γενιά νοούνται όλα τα παιδιά των μεταναστών που έχουν γεννηθεί ή έρθει στην Ελλάδα σε πολύ μικρή ηλικία, οι περισσότεροι συνέχιζαν να με κοιτάνε με απορία. Οι ελάχιστοι που γνώριζαν τουλάχιστον ποια είναι τα παιδιά αυτά έθεσαν ως κύρια προβλήματα το ρατσισμό, την ανεργία, τη Χρυσή Αυγή (!). Όταν έθετα τη συμπληρωματική ερώτηση «Τα παιδιά αυτά δεν έχουν την ελληνική ιθαγένεια, είναι με άδειες παραμονής, αυτό δεν το θεωρείς πρόβλημα;», οι περισσότεροι μου έλεγαν «Πλάκα κάνεις; Αφού έχουν γεννηθεί εδώ, πώς γίνεται να μην έχουν ιθαγένεια;» Ήταν πάρα πολλοί λίγοι αυτοί που έθεσαν ως μεγαλύτερο πρόβλημα τον κοινωνικό αποκλεισμό, τα προβλήματα με τα χαρτιά και την έλλειψη ιθαγένειας.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τελικά τα παιδιά 2^ης γενιάς στην Ελλάδα δεν είναι ούτε ο ρατσισμός, ούτε το επισφαλές καθεστώς νομιμότητας.  Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά μεταναστευτικής καταγωγής – η λεγόμενη 2^η γενιά- στην Ελλάδα είναι η ορατότητα, ή μάλλον  καλύτερα, η έλλειψη της. 

Τα παιδιά αυτά είναι αόρατα τόσο για το κράτος όσο και για την ίδια την κοινωνία. Αυτό αποδεικνύεται δυστυχώς περίτρανα με την έλλειψη νομοθεσίας σχετικά με την απόκτηση ιθαγένειας από τη 2^η γενιά (με μια παρένθεση τον Νόμο 3838/2010 ο οποίος όμως κρίθηκε αντισυνταγματικός από το Συμβούλιο της Επικρατείας και εκκρεμεί μόνο η δημοσίευση της απόφασης για την ουσιαστική κατάργηση του), καθώς και από το γεγονός ότι μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινωνίας δεν γνωρίζει για την ύπαρξη αυτών των παιδιών. Και δε μιλάμε για 1000 ή 2000 παιδιά. Μιλάμε για περίπου 200.000 άτομα τα οποία έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα ή έχουν έρθει πριν τα 6 τους χρόνια. Μιλάμε και για άτομα που είναι ήδη ενήλικες και που πολλές φορές έχουν  και οι ίδιοι δικά τους παιδιά. Η ουσία, με άλλα λόγια, είναι η άγνοια του μεγέθους και της φύσης του προβλήματος. Ο περισσότερος κόσμος αγνοεί την ύπαρξη τους και την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Τα παιδιά υπάρχουν, αλλά, δεν είναι ορατά ως παιδιά μεταναστευτικής καταγωγής. Είναι ορατά ως μετανάστες.

Τα παιδιά της 2^ης γενιάς θεωρούνται μετανάστες, τόσο από το κράτος όσο και από την πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας. Το κράτος τα  θεωρεί μετανάστες με το να τους αρνείται την πρόσβαση στην ιθαγένεια, ακόμα και σε όσα από αυτά έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα. Η κοινωνία τα θεωρεί μετανάστες , και τα εξομοιώνει με την πρώτη γενιά, η οποία είναι κοινωνικά στιγματισμένη. Η άγνοια και τα στερεότυπα  που συνοδεύουν την πρώτη γενιά, κληρονομούνται και στη δεύτερη , η οποία όμως διαφέρει σε κάτι πολύ ουσιαστικό. Δεν είναι μετανάστες - γιατί καλώς η κακώς η μετανάστευση δεν είναι κληρονομική.

Στόχος της δεύτερης γενιάς είναι να γίνουν πολίτες της χώρας τους. Η ισότητα που διεκδικούν τα παιδιά αυτά είναι διττή. Από τη μια είναι η θεσμική ισότητα, η οποία κατοχυρώνεται με την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας και κατά συνέπεια, των πολιτικών δικαιωμάτων. Από την άλλη είναι η κοινωνική ισότητα η οποία είναι αποτέλεσμα επιτυχούς ένταξης. Με τον όρο ένταξη νοείται μια αμφίδρομη διαδικασία, τόσο από την πλευρά των παιδιών όσο και από την πλευρά της κοινωνίας.

Η συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας θεωρεί ασύμβατες τις έννοιες «Έλληνας» και «μαύρος», «μουσουλμάνος» ή «Ασιάτης». Τα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά ή αλλιώς η εξωτερική εμφάνιση  κάποιων ανθρώπων τους καθιστά αυτόματα μη αφομοιώσιμους και τους αποκλείει κοινωνικά. Η ασυμβατότητα των εννοιών αυτών γίνεται ακόμα πιο προβληματική όταν υιοθετείται και από τους ίδιους τους κρατικούς μηχανισμούς. Η αστυνομία θεωρεί τον οποιονδήποτε που δεν «μοιάζει με Έλληνα», εν δυνάμει απειλή και εν δυνάμει παράτυπο,  καταφεύγοντας συνήθως σε προσβλητικές και ενίοτε ρατσιστικές πρακτικές και συμπεριφορές.

Όσον αφορά την 2^η γενιά, η αίσθηση του μη-ανήκειν ενισχύεται από αυτές τις συμπεριφορές και τόσο το  κράτος όσο και η κοινωνία, μποϊκοτάρουν την διαδικασία ομαλής ένταξης των παιδιών αυτών. Στερεότυπα όσον αφορά την καταγωγή,  το τι επαγγέλλονται, το αν και πόσο καλά μιλάνε τη γλώσσα ή αν έχουν ή δεν έχουν χαρτιά είναι πράγματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά. Η δεύτερη γενιά έχει να αντιμετωπίσει μια μορφή διαφορετικότητας η οποία κατά κάποιο τρόπο της επιβάλλεται από τα πάνω. Με άλλα λόγια τους επισημαίνεται συνεχώς το πόσο διαφορετικοί είναι ακόμα και αν οι ίδιοι δεν νιώθουν έτσι. Αρχίζουν όμως να αισθάνονται διαφορετικοί – και δυστυχώς πολλές φορές και ξένοι- εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζονται μέσα την κοινωνία.

Για να μπορέσουν τα παιδιά αυτά να γίνουν ισότιμοι πολίτες, πέρα από την ιθαγένεια, χρειάζεται κάτι πολύ πιο ουσιαστικό. Τα παιδιά αυτά πρέπει να γίνουν ορατά, όχι ως μετανάστες, αλλά ως Έλληνες. Είναι οργανικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας η οποία πλέον είναι πολυπολιτισμική ακόμα και αν αρνείται να το παραδεχτεί. Ο επαναπροσδιορισμός της «ελληνικότητας» είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ισότητα και την κοινωνική ενσωμάτωση της 2^ης γενιάς. Το «Έλληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι» μετατρέπεται σε «Έλληνας και γεννιέσαι και γίνεσαι», πράγμα που σημαίνει ότι η «ελληνικότητα» παύει πλέον να αποτελεί ζήτημα κληρονομικότητας και μετατρέπεται και σε ζήτημα επιλογής.

Η έννοιες ταυτότητα και έθνος δεν είναι στατικές αλλά ρευστές, και επαναπροσδιορίζονται και επαναδιατυπώνονται καθημερινά. Τα παιδιά αυτά είναι και Έλληνες  όπως επιλέγουν να είναι και χριστιανοί ή μουσουλμάνοι ή χορτοφάγοι ή Rastafarian. Η πολλαπλότητα της ταυτότητας επιτρέπει τη συνύπαρξη πολλών και διαφορετικών χαρακτηριστικών σε ένα άτομο. Η συμμετοχή του κάθε ατόμου στην κοινωνία και η αντιμετώπιση του ως ισότιμο μέλος, οφείλει να ορίζεται όχι από το δίκαιο του αίματος (jus sanguinis) αλλά από το δικαίωμα να είναι πολίτης της χώρας στην οποία έχει γεννηθεί ή έχει ζήσει σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του, ανεξάρτητα από το που κατάγονται οι γονείς του. Η θέσπιση νομοθετικού πλαισίου για την απόδοση ιθαγένειας στα παιδιά της 2^ης γενιάς είναι πολύ σημαντική γιατί η ανυπαρξία αυτού αποτελεί άτυπο μέσο κοινωνικού αποκλεισμού μιας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού που κατοικεί στη χώρα.

Στόχος μια δημοκρατικής κοινωνίας δεν μπορεί να είναι η αφομοίωση όσων παιδιών δεύτερης γενιάς μοιάζουν με Έλληνες και κοινωνικός αποκλεισμός όσων θεωρούνται μη αφομοιώσιμα λόγω φυλετικών ή πολιτισμικών χαρακτηριστικών. Μια τέτοια προσέγγιση, πέρα από το ότι είναι εντελώς ρατσιστική, θα έχει ως αποτέλεσμα την όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, του κοινωνικού αποκλεισμού και της βίας.

Είναι καιρός πλέον όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε πως τα παιδιά των μεταναστών σπουδάζουν, εργάζονται και ζουν δίπλα μας. Είναι οι φίλοι, οι συμμαθητές, οι γείτονες, οι συμπολίτες μας. Είναι μαύροι, μουσουλμάνοι, ινδουιστές και Ασιάτες. Μιλάνε (και) διαφορετικές γλώσσες, ντύνονται (και) διαφορετικά, μαγειρεύουν (και) διαφορετικά. Αλλά είναι και Έλληνες. Και ως  Έλληνες δικαιούνται να έχουν τα ίδια δικαιώματα με όλους μας. Γιατί ανήκουν εδώ. Γιατί στην τελική, το πώς ένα κράτος αντιλαμβάνεται την έννοια του «ανήκειν» αντικατοπτρίζεται στον τρόπο με τον οποίο χορηγεί την ιθαγένεια. Και το κράτος είμαστε και εμείς.

Της Ανδρομάχης Παπαϊωάννου, μέλος του Generation 2.0

Περί φημολογίας...

Εδώ και κάτι μήνες, μέσα από «διαρροές», μάθαμε ότι ο νόμος 3838/2010 κρίθηκε αντισυνταγματικός πάνω στις 2 καινοτομίες στις οποίες έφερε, δηλαδή το ότι έδινε σε ορισμένες κατηγορίες νομίμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, καθώς και στους ομογενείς, το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι (θέσεις Δημοτικών Συμβούλων) στις Τοπικές εκλογές, και την καθιέρωση ειδικών διαδικασιών κτήσης της Ελληνικής Ιθαγένειας για τα παιδιά των μεταναστών (2^η Γενιά), είτε από την γέννηση τους εάν οι γονείς τους διαμένουν μόνιμα και νόμιμα στη χώρα επί τουλάχιστον 5 συνεχόμενα έτη, είτε κατόπιν επιτυχούς ολοκλήρωσης της παρακολούθησης 6 τουλάχιστον τάξεων του ελληνικού σχολείου.  

 Αν και η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν έχει δημοσιευθεί ακόμα, και άρα δεν έχουμε μια επίσημη απάντηση, παρ’ όλα αυτά, η επιχειρηματολογία εναντίον του νόμου αυτού, μου δίνουν το κίνητρο να γράψω μερικά πράματα. 

 Ο νόμος αυτός, έχει κατηγορηθεί με χαρακτηρισμούς τύπου «μαζικών νομιμοποιήσεων», «μαζικών ελληνοποιήσεων» και «μαγνήτης» για την έλευση ανθρώπων χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών/ Διεύθυνση Ιθαγένειας και Διεύθυνση Μηχανογράφησης, από την ενεργοποίηση του Νόμου (Ιούνιος 2010) μέχρι και τον Απρίλιο του 2012 οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν για πολιτογράφηση με την νέα διαδικασία φτάνουν τις 9.936, ενώ από αυτές έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα 155. Συμπέρασμα των στοιχείων αυτών είναι ότι το 155 των αποφάσεων αυτών δεν μπορεί -προφανώς- να αποτελεί και να συνιστά «μαζική ελληνοποίηση».

Την ίδια διετία εφαρμογής του νόμου, οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν από ή για παιδιά 2^ης γενιάς λόγω γέννησης ή σχολικής φοίτησης, είχε ανέλθει στις 16.854, ενώ από αυτά, έχουν ικανοποιηθεί μέχρι τον Απρίλιο του 2012 τα 6.074. Ούτε αυτό το νούμερο μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά «μαζική ελληνοποίηση».

Τα στοιχεία που αφορούν τη συμμετοχή αλλοδαπών στις δημοτικές εκλογές, δείχνουν ότι μόλις 13.000 περίπου μετανάστες και ομογενείς μαζί, γράφτηκαν και ψήφισαν με βάση τους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Νούμερο που σίγουρα δεν αλλοιώνει το εκλογικό αποτέλεσμα.

Τέλος, να πιάσουμε να σχολιάσουμε το επιχείρημα περί «χαλαρών» προϋποθέσεων κτήσης της Ιθαγένειας, που αυτό θα δημιουργούσε αύξηση στις μεταναστευτικές ροές ανθρώπων χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών από το Μάρτιο και μετά οι συλλήψεις στη χώρα μας το έτος 2010 ανήλθαν στις 132.259, ενώ το 2011 ανήλθαν στις 99.368, δηλαδή 33.086 λιγότερους. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι οποιοσδήποτε διαβάσει το νόμο καταλαβαίνει, ότι για να κάνει κάποιος αίτηση για κτήση της ελληνικής ιθαγένειας, θα πρέπει να είναι νόμιμος και μακροχρόνια διαμένων μετανάστης/στρια, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με την ροή μεταναστών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα.

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω τους τρόπους απόκτησης Ιθαγένειας από παιδιά μεταναστευτικής καταγωγής σε κάποιες Ευρωπαϊκές χώρες.

Ισπανία

Από το 2002 και μετά, τα παιδιά που γεννιούνται στην Ισπανία από αλλοδαπούς γονείς μπορούν να αποκτήσουν την υπηκοότητα εφόσον ζούσαν στη χώρα για τουλάχιστον ένα χρόνο, πριν υποβάλλουν την αίτηση τους για πολιτογράφηση. Η αίτηση αυτή μπορεί να υποβληθεί από τους γονείς τους, ενώ προϋπόθεση είναι η νομιμότητα της διαμονής των ενδιαφερομένων. Αυτοδικαίως αποκτά την Ιθαγένεια παιδί από αλλοδαπούς γονείς εκ των οποίων ο ένας τουλάχιστον έχει επίσης γεννηθεί στην Ισπανία. Γενικότερα στην Ισπανία ακολουθείται ο κανόνας της μονής Ιθαγένειας, ο κανόνας όμως αυτός γνωρίζει εξαιρέσεις στην περίπτωση της 2^ης και της 3^ης γενιάς. Η γενικότερη τάση των πιο πρόσφατων μεταρρυθμίσεων είναι η διευκόλυνση των πολιτογραφήσεων και η αύξουσα εισαγωγή του δικαίου του εδάφους για την 2^η γενιά.

Ιταλία

Τα παιδιά που γεννήθηκαν στη χώρα από αλλοδαπούς γονείς μπορούν να αποκτήσουν την ιταλική υπηκοότητα, κατόπιν αίτησης τους, αφού συμπληρώσουν τα 18 τους χρόνια και είναι νόμιμοι και μόνιμοι κάτοικοι της χώρας από την γέννηση τους μέχρι και την ενηλικίωση τους. Η αίτηση τους πρέπει να υποβληθεί στον επόμενο ένα χρόνο μετά την ενηλικίωση τους, χωρίς περαιτέρω περιορισμούς (μετά το 2009).

Ολλανδία

Στην Ολλανδία γίνονται Ολλανδοί πολίτες αυτόματα τα παιδιά των οποίων οι γονείς καίτοι αλλοδαποί είναι μόνιμα εγκατεστημένοι στην χώρα ή έχουν γεννηθεί στη χώρα. Παιδιά που έχουν γεννηθεί στην Ολλανδία μπορούν επίσης με την ενηλικίωση τους να κάνουν χρήση της λεγόμενης διαδικασίας «επιλογής», που είναι μια διαδικασία απλούστερη από την πολιτογράφηση και αφορά διάφορες κατηγορίες ατόμων που έχουν ιδιαίτερους δεσμούς με την Ολλανδία.

Μου φαίνεται απίστευτο στην εποχή την οποία ζούμε παιδιά με μεταναστευτική καταγωγή, που γεννιούνται στην Ελλάδα ή έρχονται σε πολύ μικρή ηλικία και φοιτούν στα ελληνικά σχολεία, το ελληνικό κράτος να αρνείται όχι μόνο να τους αναγνωρίσει το δικαίωμα στην αυτοδίκαιη κτήση της ελληνικής ιθαγένειας, αλλά ακόμη και το δικαίωμα της νόμιμης παραμονής στη χώρα όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν.

ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΙ ΓΕΝΝΙΕΣΑΙ ΚΑΙ ΓΙΝΕΣΑΙ.

Tης Όλγας Ελευθερίου, μέλος του Generation 2.0

Πηγές:

1.http://www.tovima.gr/files/1/2012/07/16/nomosallodapoi.pdf

2. Έρευνα με θέμα «Ενσωμάτωση της Δεύτερης Γενιάς Μεταναστών στην Ελληνική Κοινωνία», που πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και το Πανεπιστήμιο Πατρών.

3. Διδακτορική Διατριβή με θέμα «Η ενσωμάτωση των μεταναστών. Η προβληματική της Δεύτερης Γενιάς». Αναστασία Χαλιάπα.